Otağ Nedir; Türk, Altay ve Moğol halk kültüründe Hakan Çadırı.
Büyük ve görkemli çadır. Otak (Otav) veya Otu (Otuv) da denir. Moğollar ise Macan (Majkan, Mayhan, Mayıkan) derler. Çadırdan farkı, yuvarlak ve süslü olmasıdır. Osmanlı’da Padişah çadırlarına bu ad verilmiştir.
Yeryüzü büyük bir otağa benzetilir. Yaşam Ağacı ise onun ortasındaki direktir. Türk kültüründe çadır önemli bir yere sahiptir. Kırgızlar Bozuy derler. Farklı renklerdeki çadırlar farklı anlamlara gelir. Ak Otağ, Kara Otağ, Kızıl Otağ, Sarı Otağ gibi… Oğuz Han ölüp de yerine oğlu Gün Han tahta çıkınca kendi Altın Otağ kurdurur.
Kendi otağının sağ yanına altı, sol yanına da altı çadır kurdurur. Sağ tarafa 40 kulaçlık bir direk diktirip başına altın bir tavuk koydurur, dibine ak bir koyun bağlatır. Sol yanına da 40 kulaç bir direk diktirip onun üzerine de gümüş bir tavuk koydurur, dibine kara bir koyun bağlatır. Koyun güç simgesidir.
Bu bağlamda Türk yurdu ve devleti üç boyutludur;
Doğu-Batı (Sağ-Sol), Kuzey-Güney ve Gök-Yer.
Otağların Renkleri
Türk ve Moğol halk kültüründe renklerine göre otağlar şu özelliklere sahiptirler ve belirli simgesel anlamlar içerirler.
- Akça Otağ: Kağan (Hakan) Çadırıdır. Korkut Ata öykülerinde Han’ların verdikleri şölenlerde, erkek çocuğu olanların oturduğu çadırdır.
- Gökçe Otağ: Kam Çadırıdır. Şamanlar, din adamları veya bilge Kocalar ayrı bir öneme sâhip olup mâvi renkli çadırda otururlar.
- Boz Otağ: Han Çadırıdır. Hanların seviyesi Hakana göre biraz daha düşük olduğu için biraz daha düşük bir statüyü ifâde eder. Ayrıca vezirlerin çadırı da boz renklidir.
- Kızıl Otağ: Yüksek rütbeli ve saygın konumlu Devlet görevlilerinin otağıdır. Han’ların verdikleri şölenlerde, kız çocuğu olanların oturduğu çadırdır.
- Sarı Otağ: Düşük rütbeli Devlet görevlilerinin otağıdır. Han’ların verdikleri şölenlerde, kız çocuğu olanların oturduğu çadırdır.
- Kara Otağ: Soylu olmayan, sıradan halkın içinden çıkan ama sonradan mevki edinen Han’ların otağıdır. Ayrıca Han’ların verdikleri şölenlerde, çocuğu olmayanların oturduğu çadırdır.
- Yeşil Otağ: Din adamlarının çadırıdır. İslam dininin etkisiyle ortaya çıkmış olması muhtemeldir.
Otağ
Türk kültüründe önemli yer tutan büyük ve süslü geçici konakdır. Genellikle sefere çıkan kağanların konaklamak için ovaya kurdurduğu kurma evlerin bütününe verilen isimdir. Otak ve çadır asla karıştırılmamalıdır. Çadır Öztürkçe’de ‘şemsiye’ anlamına gelir. Otak ise normal bir çadırdan kat kat daha kompleks, sağlam ve gelişmiştir. Otağ (okunuşu ve yazılışıyla aynen bu biçimde) sözcüğü Azericede günümüzde oda demektir.
Yurt (Yurd)
Orta Asya’da Türk ve Moğol göçebelerinin ev olarak kullandığı çadırlara verilen ad. Yurt çadırları genellikle ahşap kafes işi, keçe kaplamalı ve taşınabilir çadırlardır. Yurt adı Türkçe kökenli bir sözcüktür.
Bu sözcük Anadolu Türkçesinde anlam genişlemesiyle vatan, ülke, memleket manâlarını içermeye başlamıştır. Rusça’da yurta, Moğolca’da ger, Kazakça’da kiyiz üy ve Kırgızca’da boz üy (bozuy) olarak geçer.
Çadır
Çadır – Otağın daha küçük ve süssüz olanıdır.
Çatır, Çedir, Şatır olarak da söylenir. Farsça kökenli olduğu doğru bir iddia değildir ve Türkçe Çatmak fiilinden türemiştir. Farsçaya sonradan geçmiştir. Günümüzde pratik amaçlı ve portatif çadır türleri kullanılmaya devam etmektedir.
