Basırga ve Bastı Kabus Cini;
Basırga
Türk halk inancında kâbus. Geceleyin görülen kötü rüyâ. Basırgamak (Basırganmak, Basarganmak, Pasırgamak, Pasargamak) fiilleriyle1 de ifâde edilir.
Bu takdirde “Kâbus Görmek” manasına gelir. Büyük sıkıntı ve korku duymak. Kötü ruhların neden olduğuna inanılır. Kâbus ruhu ile bağlantılıdır. Ayrıca Karabasan kavramını da akla getirir. Pasar (Pazar) adlı kötü ruhla ilgili görünmektedir. Bir Anadolu Türküsünde geçen “Pazarı Pazarladım, Anamı Azarladım” şeklindeki ifâde bu kavramın olumsuz içeriklere sâhip olduğunu göstermektedir. Kâbuslar tüm dünya kültürlerinde halk inanışlarının önemli bir parçasını oluştururlar.
Basırgamak
Basırgamak (Basırganmak, Pasarganmak, Pasargamak) – Kötü rüya, kâbus görmek. Büyük sıkıntı ve korku duymak. Kötü ruhların neden olduğuna inanılır. Kabûs ruhunun neden olduğu düşünülür.
Etimoloji
(Bas/Pas) kökünden türemiştir. Basmak anlamını içerir. Sıkıntı ve kapalı mekân anlamı bulunur.
Bastı
Türk, Altay ve Tatar mitolojilerinde kâbus cini. Bastırık (Bastırığ, Bastırı) da denilir. İnsanların kâbus görmesi, halsizleşmesi, korkuyla uyanması, sonrasında nefesinin kesilmesi bu kötücül ruh ile bağlantılı görülür. Anadolu Türkçesinde “Bastırık” doğrudan doğruya kâbus demektir. Aynı zamanda hapishane veya hücre anlamlarına da gelir. Değişik şekillere girebilir. Kedi kılığına bürünmeyi çok sever.1 Kazakçada kâbus “Bastırılu” demektir. Bastıyla ilgili aşağıdaki varlık adları dikkate değerdir.
- Albastı: “Aleybanı, Alyabani.” Uzun boylu, beyaz tenli ve çıplak olarak tasvir edilen şeytâni dişi varlık. Albıs ile özdeştir.
- Kulbastı: “Kuleybanı, Gulyabani.” Gündüzleri mezarda uyuyup geceleri kalktığına inanılır. Tüylü, çok büyük ve pis kokulu olarak betimlenir.
- Karabastı: Kâbus, kötü rüyâ. Kâbus cini olarak da bilinir. Geceleri insaların göğüslerine çökerek soluklarını keser.
- Sarıbastı: Sara hastalığı. Sarı giysili bir kadın şeklindedir.
Etimoloji
(Bas) kökünden türemiştir. Basmak anlamını içerir. Hapishane anlamına da gelir. Ayrıca ağırlık demektir.
