Türk Altay Mitolojisinde Efsun;
Arpağ – Türk ve Altay mitolojisinde ve halk kültürlerinde efsun anlamına gelir. Büyülü söz, mistik dua, sihir demektir. Arbağ (Arba) veya Arvağ (Arva) olarak da söylenir. Yine aynı kökten türeyen Arvaş, Arbaş, Arbış, Arbuz sözcükleri de aynı anlamları içerir.
Anlam ve İçerik
Arbağçı denilen efsuncular tarafından okunur. Hastaları iyileştirmek, kötülükleri ve kötü ruhları savuşturmak için yapılan duadır. Örneğin yılanın zehrinin etkisini yok etmek veya yılan, akrep gibi hayvanların sokmasını engellemek için yapılan ve okunan arpağlar vardır. Bu arpağlar sonucu yılanın veya akrebin sokmadığı inancı Anadolu’da bugün bile yaygındır. Arbamak veya Arvamak (yâni Efsun Yapmak)2 fiili Anadolu’da halk ağzında kullanılmaya devam etmektedir. Göz boyamak, gözbağı yapmak, sihir yapmak demektir. Bir takım sihirli sözler ve dualarla nesnelerin ve insan yaşantısının doğal akışını etkilemeyi amaçlar.
Arbamak
Arbamak (Arpamak, Arvamak) – Efsun Yapmak. Göz boyamak, gözbağı yapmak. Sihir yapmak. Bir takım sihirli sözler ve dualarla nesnelerin ve insan yaşantısının doğal akışını etkilemeyi amaçlar.
Afsun – Efsun
Afsun (veya Äfsun, Efsun) – Efsun, fen yolu ile tecrübe edilmemiş, manası bilinmeyen bir şeyi, hasta olmamak veya hastalığı tedâvi için okuyup üflemek demektir. Efsunun büyüye, yâni sihre benzeyen tarafı vardır. İslam’da bunlarla uğraşmak caiz değildir.
Etimoloji
(Ar) kökünden türemiştir. Arbamak fiilinden türetilmiştir. Şaşırtmak anlamı vardır. Kökte araya girmek içeriği bulunur. Büyü yapan kişi, ruhlarla veya doğaüstü güçlerle insanların ve doğal süreçlerin arasına girmektedir. Er kökü ise ulaşmak (ermek) manasını barındırır ki, gizli bilgilere ve varlıklara erişmek demektir. Tunguzca Ar yapmak, çalışmak anlamlarına geldiği gibi, korku, kötü ruh görmek gibi anlamlarda taşır. Moğolca Ar kökü yol, yöntem içeriği barındırır.
Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa – 66)
