Yalan Dedektörleri Nasıl Çalışır? Poligrafları Kandırabilir misiniz?

Çoğu insan yalan söylerken strese girer, kalp atışları ve solunumu istemsiz bir şekilde hızlanır. Yalan dedektörleri ya da diğer isimleriyle poligraflar vücuttaki bu değişiklikleri ölçerek teste giren kişinin yalan söyleyip söylemediğini tespit etmeye yarayan aletlerdir.

Teste girmeden önce, kişinin fizyolojik aktivitelerini değerlendirebilmek için vücudunun belirli yerlerine bazı dedektörler yerleştirilir. Örneğin kalp atış hızını ölçebilmek için hastanın üst kolunun etrafına veya solunum hızındaki değişiklikleri kaydedebilmek için göğsüne ve karnına birkaç kablo bağlanabilir.

Teste giren kişinin temel yaşamsal değerlerini tespit edip karşılaştırma yapabilmek için teste başlamadan önce kasıtlı olarak yalan söyleyecekleri sorulara yanıt vermeleri istenebilir.

Sorular, deneklerin doğru mu yoksa yalan mı söyledikleri konusunda şüphe ve endişe duymalarına neden olacak şekilde tasarlanmıştır. Bu sorular, genellikle soruşturulan suçla aynı genel nitelikteki geçmiş kabahatleri araştırır. Kontrol sorularına bir örnek, “25 yaşından önce, çalıştığınız bir yerden bir şey çaldınız mı?” olabilir. Kontrol soruları uzun bir süreyi kapsayacak şekilde tasarlanmıştır, bu da deneği verilen cevapların doğruluğu konusunda daha da şüpheye düşürebilir.

Eğer kontrol sorularından sonra yöneltilen soruya doğru yanıt vermeyip yalan söylerseniz ve bu sırada ölçülen fizyolojik değerleriniz örneğin kalp atış hızınız kontrol sorularınkinden oldukça yüksekse testi yapan kişi bu farklılığı tespit edip yalan söylediğinizi anlayacaktır.

Yalan Dedektörü Testinde Neler Ölçülür?

Yalan dedektörleri genellikle kişiden birkaç farklı ölçüm alır. Bu ölçümler, yalan söylendiği anlarda yükselen veya azalan değerleri tespit etmeye yöneliktir. Ölçülen değerler şöyle sıralanabilir:

• Kalp atış hızı,
• Nefes alıp verme sıklığı,
• Parmak uçlarında terleme,
• Tansiyon,
• Daha sofistike makinelerde beynin manyetik rezonans görüntülenmesi (MRI).

Kimler Yalan Dedektörü Testine Giremez?

Teşhis edilmiş sosyopat ve psikopatlar yanıtlarını kontrol edebilecekleri için teste tabii tutulamaz. Epilepsi, sinir hasarı, kalp hastalığı, inme gibi rahatsızlıklar geçirmiş kişilerin teste girmemesi gerektiği belirtilir. Çok yorgun veya hamile olan kişilerin de testi alması önerilmez.

Yalan Dedektörleri Ne Kadar Güvenilir?

Yalan dedektörleri hastanın sadece fizyolojik değişikliklerini ölçerken kişinin karakterini göz ardı eder. Oysa bir kişi çok rahat ve sakin bir şekilde yalan söyleyebilirken bir diğer kişi doğruyu söylerken bile çok stresli olabilir. Diğer bir etmense değişimleri tespit edilen fizyolojik değerlerin çok çeşitli nedenler tarafından tetiklenebilmesidir.

Bu ve bunlar gibi nedenler dolayısıyla yalan testleri bir duruşma sırasında kanıt olarak kullanılamaz. Ancak yine de yalan dedektörlerinin %87 gibi yüksek bir oranda işe yaradığı bilinmektedir.

Yalan Dedektörünü Kandırmak Mümkün mü?

Belli koşullarda, yalan söylüyor olsanız bile yalan dedektörlerine yakalanmayabilirsiniz. Aslında yalan dedektörlerini kandırmak için yapılabilecek birkaç şey vardır:

1. Testi geçebilmek için yapabileceğiniz ilk şey tüm test boyunca üzgün, endişeli, korkmuş ve kafanız karışmış bir halde kalmaktır. Buradaki amaç iç kargaşaya rağmen sakin ve kontrollü görünmektir.
2. Başta bahsettiğimiz kontrol sorularını yanıtlarken nefes alma sıklığınızı değiştirin. Bir sonraki soruyu yanıtlamadan önce ise normal nefes düzeninize geri dönün.
3. Soruları yanıtlayan kesin ve net cevaplar verin.
4. Soruların cevaplarını kısa tutun ve soruları mümkün olduğunca evet ya da hayır şeklinde yanıtlayın.
5. Testten önce pratik yapın. Birinden size sorular sormasını isteyin ve nefesinizin farklı soru tiplerine göre değişimini inceleyin.