Tuğrul Kuşu; Türk ve Macar mitolojisinde adı geçen kuştur.
Divân-ı Lügati’t-Türk’te Togrıl (تغرل) olarak tanımlanan Dumrul (Duñrul) adı ile de bilinen, bu efsânevi kuş, Macar ve Türk mitolojisinde önemli bir yere sahiptir.
Türk mitolojisinde Zümrüdü Anka olarak da bilinen Simurg‘un karşılığı olarak geçmektedir.
Alp Kara Kuş olarak da anılır. Selçuklu sanatında doğunun ve batının hükumdarı anlamındaki çift başlı kartal tasvirlerinden bazılarının boyunlarında halka olması sebebi ile Anka’ya benzetilmesi bu iki efsânevi kuşun birleştiği söylenilir. Bu günümüz tarihçilerinin tespiti olmakla beraber tahminden öteye gidemeyen bir benzetmedir. Genel kanı bu mitolojik canlının sadece Macar (Finn-Ogur) ve Türk mitolojisiyle alâkalı olduğudur.
Türk mitolojisinde doğaüstü nitelikleri olan kızıl renkli devâsa bir kuştur. Anka Kuşu’nu akla getirir. Ölümsüzlüğü ve yeniden dirilişi simgeler. Hergün yeniden doğar. Anka Kuşu diğer pek çok Dünya uluslarının mitolojilerinde de değişik adlarla mevcuttur. Ancak Türk mitolojisindeki bu kuşun diğer mitolojilerdeki benzerlerinden en önemli farkı tek başına olmayıp bir benzerinin hattâ ikizinin bulunmasıdır.
Konrul Kuşu, Toğrul Kuşu ile birlikte anılır. Her ikisi de Anka kuşunun tüm niteliklerini barındırırlar. Toğrul Kuşu yeraltına da inebilir. Atilla Han’ın ve bazı Oğuz boylarının bayraklarında yer almıştır.
Oğuz Kağan ilk eşini, başında Tuğrul Kuşu olan bir ağacın kovuğunda bulmuştur. Macarlar armalarında yer alan bu kuşa “Turul” derler. Bir efsâneye göre Toğrul Kuşu Moğolları, Konrul Kuşu ise Türkleri simgeler.
Yiğitleri kanatlarının altına alıp yardım eder, ne isterse yapacağını söyler. Tüyleri sihirlidir, iki tüyünü birbirine sürtünce zenci bir cin gelir ve üç dileği yerine getirir. Ufuk noktasının ötesindeki sonsuz denizde bulunan kafdağının ardındaki karanlıkta yaşar.
Attila’nın ve bazı Oğuz boylarının bayraklarında Tuğrul kuşu yer almıştır. Oğuz Kağan Destanı’nda Oğuz eşini tepesinde bir tuğrul kuşu bulunan bir ağacın kovuğunda bulur. Bahaeddin Ögel’e göre Atilla’nın kalkanının üzerinde bir kuş (doğan) resmi vardır. Daha sonra Macar geleneğnde bu kuşun başına bir de taç koyulmuştur. Kral Geza zamanındaki Macarlar bu armayı tüm heryerde kullanmışlardır.
