Ak Saçlı ve Aktu Mitolojisi;
Aksaçlı
Türk halk kültüründe ihtiyar kadın. Değişik Türk dillerinde Aksaşlı, Ağşaşlı, Akçaçtı olarak söylenir. “Göksaçlı” tabiri de kullanılır. Yaşlı kadın, nine. Bir bölgenin tanınmış en yaşlı kadını. İyi niteliklere sahiptir. Çoğunlukla bu dünyada kimsesiz ve yalnızdır.
Yolda kalmış, evinden uzak, yabancı kahramanlar daima, tesâdüfen böyle bir ninenin evine sığınır ve orada konaklarlar, dinlenirler. Bazen de Aksaçlı, otalar (ilaçlar) hazırlayarak yiğidin yaralarını iyileştirir. Ettiği dualar hep kabul olur. Asvir edilirken “gümüş saçlı” mecazı da tercih edilir. Örneğin Sogotoh destanında Sabıya Bay Toyun ve Sabıya Bay Hotun adlı bir ihtiyar karıkocanın adı geçer. Dünyadaki hemen her medeniyette yaşlılık ve onun simgesi olan ak saçlar deneyimi ve bilgeliği simgeler.
Erkekler için Aksakallı tabiri kullanılır. Aksaçlı Kocakarı tamlaması veya yalnızca “Kocakarı” da yine benzer bir anlamı ifâde eder. Türk halk kültüründe Bilge Kadın demektir. Göğe çıkıp tılsımlar yapar. Bazen kötü özellikler taşır ve insanları tutsak edip yeraltında zincirlerle bağlar. Herşeyi bilme ve gizli ilimlere sâhip olma özelliği ister iyicil, ister kötücül olsun devam etmektedir. Büyülü ilaçlar yapar. Tılsımlar hazırlar. Bu nitelikleriyle doğruluğa hizmet eden Koca kavramının tam tersi özelliklere sahiptir.
Küp Karısı adı verilen bir kadın küplerde yaşar veya küpe girerek kaybolur. Küp ana rahmini ve toprağı sembolize etmektedir. Urartuların küp mezarları akla gelmektedir. Aksaçlı karılar bahşılara görünüp ona davul verir ve şamanlık yapmaya başlamasını sağlar. Bu kadın, doğum yapan gebelere de yardım eder. Beyaz saçlı bu kadın kış mevsiminin simgesidir. Yedi ırmağın ötesindeki, yedi dağın gerisinde yedi tılsımın içinde oturup “Öt Kirmenini” (Zaman Eğirmenini) döndürür. O kirmeni döndürdükçe zaman akıp gider. Karı sözcüğü halk dilindeki argo kullanımın aksine geleneksel edebiyatta olgunluk bildiren olumlu anlamlar içerir. Sözcük (Kar) kökünden türemiştir. Yaşlı demektir. Yaşlanmak, beyazlamak, saçları ağarmak anlamı vardır.
Karımak fiili de yaşlanmak anlamını bildirir.
Aktu
Türk ve Altay mitolojisinde İyilik Tanrısı. Kötülüğe dair içinde hiçbir duygu yoktur. Kendisine bağlı olan diğer iyilik ilahları Aktular olarak çoğul biçimde kullanılır. İyilik tanrılarıdır. Fin (Suomi) mitolojisindeki Su tanrısı Ahtı (Ahto)’yu akla getirmektedir. Göğün üçüncü katında otururlar.1
Etimoloji
(Ağ/Ak) kökünden türemiştir. Ak olan demektir. Ak renk yaratıcılığın, tanrısallığın ve soyutluğun simgesidir.
