Kulaklı orman baykuşu (Asio otus)

Kulak tüyleri olan orta boylu bir baykuştur. Tünediğinde kahverengi sarımsı tonları ve tanımlayıcı uzun kulakları görülür. Kulak tüyleri dinlenme halindeyken yere paralel durur. Erkekler 35-37.5 cm, dişiler 37-40 cm boya sahiptir. Kanat açıklığı 90-100 cm civarındadır. Erkekler 220-305 g, dişiler ise 260-435 g kütleye sahiptir. Bacaklar ve ayak parmakları yoğun tüylerle kaplıdır. İrisler turuncu renktedir. Yuvarlak yüz diski sarımsı kahverengi, kaş ve gözpınarı beyazdır. Baykuşlardaki yüz diski, bir nevi kulak kepçesi gibi ses dalgalarını iç kulağa yönlendiren yapı görevindedir. Kanatları uzun ve yuvarlaktır. Beyaz kanat altında, virgül şeklinde koyu el bileği lekesi bulunmaktadır.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Baykuşgiller (Strigidae) familyasında, Asio cinsinde Asio otus türü olarak sınıflandırılmaktadır. İsveçli doğa bilimci Carl Linnaeus tarafından 1758 yılında Systema Naturae‘nin onuncu baskısında Strix otus adı altında tanımlanmıştı. Fransız zoolog Mathurin Jacques Brisson tarafından 1760 yılında tanıtılan Asio cinsine atadı. Asio cinsindeki baykuşlar kulaklı baykuşlar olarak adlandırılır. Geniş bir dağılıma sahip olmalarına rağmen, sadece sekiz güncel türün var olduğu düşünülmektedir. Dört tür hem Avrasya hem de Afrika’da ve Amerika’da, kulaklı orman baykuşu ve kır baykuşu dahil olmak üzere bulunmaktadır. Benzerliklere ve aynı cins olarak kabul edilmelerine rağmen, elektroforez kullanarak yapılan çalışmada, kulaklı orman baykuşu (Asio otus) ve kır baykuşu (Asio flammeus) arasındaki genetik mesafenin, aynı cins içindeki türler için olağandışı derecede uzak olduğu tespit edilmiştir.^[8]

Asio türlerine ait fosil kayıtları, Kansas ve Idaho (Asio brevipes) gibi yerlerde ve California (Asio priscus) gibi yerlerde tarih öncesi dönemlerde varlıklarını gösterirken, uzun kulaklı baykuşun türleşme alanı kesin olarak bilinmemektedir.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Üreme mevsiminde, açık alanlarla (çayır veya çalılık gibi) bitişik yoğun bitki örtüsünde yaşamaktadırlar. İbreli ormanları, seyrek ağaçlı açık arazileri, kırları, bataklıkları ve kumulları tercih ederler. Deniz seviyesinden en az 2750 m yüksekliğe kadar yayılırlar. Eski bir karga yuvasında yuva yapabilirler. Kışlama alanında, çalı setleriyle birlikte tarım arazileri de dahil olmak üzere üreme döneminde olduğu gibi benzer habitatlarda bulunurlar.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

2004 yılı itibariyle, Avrupa için BirdLife International tarafından yapılan nüfus tahminleri 380.000-810.000 çifti kapsıyor ve bunların içinde 150.000-350.000 çift Rusya’da, 70.000-120.000 Romanya’da, 33.000-47.000 Ukrayna’da, 25.000-40.000 Almanya’da, 10.000-30.000 Fransa’da, 8.000-25.000 Polonya’da ve 12.000-20.000 Belarus’ta yer almaktadır. Çin’de de oldukça yaygınlar. Sayılar kemirgen popülasyonlarıyla birlikte dalgalanıyor gibi görünmektedir. Daha eski Avrupa nüfus tahminleri Cramp tarafından yapılmış olup, en yüksek tahminler İngiltere (3.000-10.000 çift), Hollanda (5.000-7.000) ve İsveç’ten (10.000) gelmektedir. IUCN Kırmızı Liste’de “Düşük Riskli (LC)” kategorisinde sınıflandırılmaktadır.

Davranış ve Etoloji

Üreme döneminde yaklaşık 3 saniye aralıklarla tekrar eden “huuu” şeklinde öterler. Alarma geçtiğinde, havlama şeklinde “ooak ooak ooak” seslerini çıkarırlar. Avlanma uçuşu, derin kanat çırpışları tarafından kesilen düz kanatlarla uzun süzülmelerden oluşmaktadır. Çoğu zaman avın üzerine iner ve süzülürler. Çok çevik olup, yoğun bitki örtüsü içinde uçarken hızlı dönüşler yaparlar. Kuluçkadaki dişilerin gündüzleri yuvada uyuduğu görülür. Erkekler üreme mevsiminde yuva ağacına yakın ağaçlarda konaklarlar. Üreyen erkekler genellikle yalnızdır, ancak yakındaki yuvalardaki erkeklerle bazen konaklar. Genellikle üreme mevsimi dışında ortak konaklama yerleri olur. Tipik bir konaklama yeri 2-20 kuş içerir, ancak 100’e kadar rapor edilmiştir.

Tehdit gösterileri genellikle insan müdahalecilerine ve potansiyel doğal avcılara yöneliktir. Başını öne eğmiş, kanatları düşmüş ve tüyleri kabarmış bir şekilde otururlar. Tehdit gösterileri çeşitli alarm çağrılarıyla birlikte gelirler. Bazı durumlarda yanlara doğru sallanır ve genellikle kanatlarını arkaya doğru açarlar.

Monogamdırlar (tek eşli), ancak Avrupa’da iki kez çok eşliliğe rastlanmıştır. Eşleşme tahminen ortak yuva dağılmadan önce kışın başlar. Erkeğin kur davranışı, kur ötüşü ve gösteri uçuşunu içerir. Havada serbest uçuş, derin kanat çırpışları ile süzülmelerin arasına serpiştirilmiş kanat alkışlarıyla yuva ağacının etrafında zikzaklar çizilir.

Avrupa popülasyonları arasında kulaklı orman baykuşu, yırtıcı saldırılara uğrayan en yaygın kurbandır. Mikkola, çakırların (Accipiter gentilis) 283’ü, puhuların (Bubo bubo) 118’i, şahinlerin (Buteo buteo) 11’i ve gökdoğanların (Falco peregrinus) 4’ü dahil olmak üzere toplam 429 vakayı belirtti. Diğer yırtıcı avcıları arasında kara çaylak (Milvus migrans), Ural baykuşu (Strix uralensis) ve alaca baykuş (Strix aluco) yer aldığı belirtilmiştir.

Diyet ve Metabolizma

Başta kemirgenler olmak üzere küçük memelilerle ve kısmen de kuşlarla beslenirler. Ek olarak sürüngenler ve yarasaları da avladıkları bildirilmiştir.

Etimoloji

“Asio” adı, Antik Yunanca “asis” kelimesinden türetilmiştir ve “baykuş” anlamına gelir. Tür epiteti olan “otus” ise Antik Yunanca “ōtos” kelimesinden türetilmiştir ve “kulak” anlamına gelir. İngilizce adı long-eared owl’dur, başının üstündeki kulak benzeri tüylerden gelir.

Gözlem Bilgileri

Kapak fotoğrafı 11 Ocak 2020 tarihinde İstanbul’da bir mezarlıkta bulunan çam ağacında fotoğraflandı. Ağaç dalları arasında inanılmaz bir şekilde kamufle olduğu için güçlükle fark edip fotoğraflayabildik. Fotoğraflarken kullandığım ekipmanlar; Nikon D7100 ve Tamron 100-400 mm lens.

Metin içerisindeki fotoğraf ise İstanbul, Büyükçekmece’deki bir iğne yapraklı ormanda kaydedildi. Kullanılan ekipmanlar projektör fener, Nikon D5300 gövde ve Tamron 150-600 mm G1 lens.