Mitolojik bir kavram olan şahmeran hem Anadolu hem de İran topraklarında tarih boyunca birçok hikayeye kaynak olmuştur.
Şahmeran Nedir?
Eski duvar motiflerinden aşinası olduğumuz illa ki bir yerde resimlerini gördüğümüz şahmeranın yılanların hükümdarı olduğuna inanılır. Gömülere bekçilik ettiği, bir soluğu ve bakışıyla öldürdüğü söylenir. Şahmeran efsaneleri bu kadarla kalmıyor, birçok efsaneye konu oluyor.
Şahmeran Efsanesi
Mersin iline bağlı Tarsus’ta binlerce yıl önce yerin te yedi kat altında yaşayan yılanlar varmış. Meran ismi verilen bu yılanlar şefkat dolu ve barış içinde yaşarlarmış. Meranların kraliçesine ise şahmeran denilirmiş. Dillere destan güzelliğe sahip genç bir kadın olan şahmeranı gören ilk insan Cemşab isimli bir gençmiş. Cemşab geçimini sağlamak, ailesine bakabilmek için odun satan genç bir adammış. Olur ya günlerden bir gün Cemşab ve arkadaşları bal dolu bir mağaraya rastlamışlar. Balı çıkartması için Cemşab’ı aşağı indiren arkadaşları kendi paylarına daha fazla bal düşsün diye onu aşağıda bırakıp kaçmışlar. Ne yapacağını şaşıran Cemşab mağarada bir delik görüvermiş ve buradan bir ışığın geldiğini fark etmiş. Cebindeki bıçak yardımıyla deliği büyütünce daha önce hiç görmediği kadar güzel bir bahçe görmüş. Bahçe eşi benzeri olmayan çiçeklerle bezeliymiş ve çokça da yılan varmış. Uzun yıllar burada yaşayan genç adam sonunda şahmeranın güvenini sağlamış.
Birlikte yıllar geçirdikten sonra Cemşab, şahmerana ailesini çok özlediğini söylemiş ve gitmek için yalvarmış. Şahmeransa onu yalnızca yerini kimseye söylemeyeceğine dair söz vermesi halinde gitmesine izin vereceğini söylemiş. Bu anlaşmayı kabul eden Cemşab, uzun yıllar boyunca verdiği sözü tutmuş ve şahmeranın yerini kimseyle paylaşmamış. Günler günleri yıllar yılları kovalamışken zamanın padişahı hastalanmış. Padişah veziri ise bu hastalığın şifasının şahmeranın etini yemek olduğunu söylemiş ve her yere haber salmışlar. Verdiği sözden dönmek istemeyen Cemşab kuyunun yerini söylenmesi için zorlanmış ve mecbur kalıp kuyunun yerini göstermiş. Dışarı çıkarılan şahmeran, Cemşab’ın üzgün olduğunu görmüş ve ona kendisini toprak çanakta kaynatıp suyunu vezire içirmesini, etini de padişaha yedirmesini söylemiş. Şahmeranın suyunu içen vezir ölmüş, padişah ise iyileşip Cemşab’ı da veziri olarak tayin etmiş.
Şahmeran Efsaneleri Dilden Dile Dolaşmaya Başlar
Bir diğer söylentiye göre ise Cemşab tıp bilimi ile ilgili oldukça bilgiye sahip Lokman Hekim’dir. Bu efsaneye göre de bir adam tesadüfen bir mağaraya girmiş ve yılanlar onu şahmerana götürmüşler. Şahmeran ona artık yerini bildiğini ve yeniden yeryüzüne çıkamayacağını söylemiş. Zamanla şahmeranın güvenini kazanan adam yeniden ailesinin yanına dönebilir ancak oradan ayrıldığında şahmeranı gördüğü için sırtı tıpkı bir yılan gibi pul pul olmuştur. Şahmeran bu adama vücudunu asla kimseye göstermemesini öğütlemiş. Ailesinin yanına dönen adam mutlu bir yaşam sürmeye başlamışken padişahın kızı hastalanmış. Onunla evlenip padişah olmayı arzulayan vezir, ülkedeki büyücüleri toplamış ve hastalığa çare bulmalarını emretmiş. Büyücülerden birisi şahmeranın vücudundan bazı parçaları kaynatılıp içilmesi ile kızın iyileşebileceğini söylemiş. Bunu duyan vezir derhal daha önceden şahmeranı gören kişinin bulunması için hamamları aratmayı başlamış. Nihayet şahmeranı gören adamı bulmuş, onu şahmeranı öldürmek üzere mağaraya göndermişler ve şahmerana olan biteni anlatmış. Şahmeran yılanların insanlardan intikam almaması için ölümünün gizli kalmasını tembihlemiş. Kuyruğunu kaynatıp vezire içirmesini ve bunun onu öldüreceğini söylemiş. Kızın iyileşmesi içinse gövdesinin kaynatılıp içirilmesi gerekiyormuş. Bu efsane yıllar boyunca kötü niyetle yapılan iyiliğin yine kötülük getireceği konusunda ders olarak nesilden nesile aktarılmış.
Şehmeran Efsanesi’nin İlgi Çeken Yönleri
Tüm şahmeran efsanelerine baktığımızda şahmeranın krallığına kabul edilen genç bir erkek görürüz. Bu karakter anlatılan çoğu hikayelerde Cemşab isimli genç bir adam ya da Lokman Hekimdir. Efsaneye göre şahmeran her hastalığı iyileştirebilecek bilgi birikimine sahiptir. Bir efsaneye göre Lokman Hekim, şahmeranı ormanda yaralı bir halde buldur ve onu sarayına taşıyarak tedavisini tamamlar. Bunun karşılığında da şahmeran tüm tıp bilgisini Lokman Hekim ile paylaşır hatta günümüzde halen kullanılan tıp sembolündeki yılanın şahmeran olduğu düşünülür.
Şahmeran efsanesine göre onun hakimiyeti altındaki yılanlar öldüğünü haber almamışlardır. Bunun nedeni ise şahmeranın yeraltındaki saraydan çıkarken diğer yılanlara hamama ardından da bir düğüne katılacağını söylemesidir. Yeraltındaki yılanlar çalan davulları duydukça düğünün devam ettiğini düşünürler ve şahmeranın geri dönüşünü beklerler. Buna göre kıyamet günü gelip de davullar çalmaz olduğunda yılanlar şahmeranın öldüğünü anlayacak ve onun intikamını almak için yeryüzüne çıkacaklar. Önceliği hamam olmak üzere tüm Tarsus’u istila edeceklerdir.
Şahmeran Sembolü Neyi İfade Eder?
Şahmeran efsanelerde duruma göre kötü bir figür de olsa da anlamının iyi olduğu bilinir. Sembolü bolluğu, bereketi ve iyiliği temsil eder.
- Abu Simbel Tapınağı
- Valak: İblislerin rehberi ve gizli bilgilerin efendisi
- Gévaudan Canavarı
- Elysian Çayırları: Yunan Ölümden Sonra Yaşam Cenneti
- Antik Mısır’da Evcil Hayvanlar
