Uzay Sondası Nedir? En Popüler Uzay Sondaları Hangileridir?

Uzay sondaları, içinde kimsenin bulunmadığı, uzayı ve genellikle diğer gezegenleri, asteroitleri, kuyruklu yıldızları ve diğer gök cisimlerini keşfetmek ve bilgi toplamak için üretilmiş robotik uzay araçlarıdır. Astronotlar bu zamana kadar Ay’ın ötesine gidememiş olsa da her geçen gün ilerleyen bilim sayesinde geliştirilen uzay sondaları sayesinde birçok gök cismi yakından incelenebilmiştir.

Uzay Sondalarının Özellikleri

Uzay sondaları genellikle iki ana kategoriye ayrılır:

1. Gezginciler veya iniş araçları: Bu araçlar hedef cisimlerin yüzeyine indirilir ve doğrudan ölçüm ve analizler yaparlar. Örneğin, NASA’nın Mars’ta gönderdiği Curiosity ve Perseverance gibi Mars araçları bu kategoriye girer.
2. Uçuş sondaları: Bu araçlar, genellikle hedeflerinin yanından geçerken veya onların yörüngesine girerek, hedefleri hakkında veri toplarlar. Voyager 1 ve 2, New Horizons ve Juno bu türdeki sondalara örnek verilebilir.

Her iki tür sondanın da amacı, evrenimizin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunacak bilimsel veriler toplamaktır. Bu veriler genellikle çeşitli bilimsel cihazlar ve enstrümanlar tarafından toplanır ve Dünya’ya geri gönderilir. Bu enstrümanlar, her şeyi ölçebilen kameralar, radyometreler, spektrometreler, radarlar, magnetometreler ve daha fazlasını içerebilir.

Uzay sondalarını özel makineler yapan bazı özellikler sayesinde, bu makinelerle iletişim kurulabilir ve veri alışverişi sağlanabilir. Uzay sondalarında bulunan genel özellikler ise şunlardır:

• Fırlatma sonrasında hedef yörüngeye girebilmek için geliştirilmiş itme ve yönlendirme sistemleri.
• Güvenilir veriler elde etmek için kullanılan kameralar, radar sistemleri, termal sensörler ve manyetometreler. Bu cihazlar sayesinde uzay sondaları; gezegenlerin yüzeyi, basıncı ve sıcaklığı hakkında bilgiler edinebilir ve iletebilir.
• Toplanan bilgileri Dünya’ya iletmek için gerekli olan son derece hassas ve güçlü iletişim araçları.

Uzay Sondalarına Örnekler

Sputnik 1

4 Ekim 1957’de Sovyetler Birliği, “Sputnik 1” isimli sondayı fırlattı. Bu sonda aynı zamanda Dünya’nın ilk yapay uydusuydu. Bu fırlatma sayesinde, insanlık uzayda olmanın nasıl bir şey olduğunu anlamıştı. Sputnik 1’in fırlatılması ABD ve Sovyetler Birliği arasındaki “Uzay Yarışlarının” başlamasına sebep oldu.

Mariner 2

Mariner programı California’da bulunan Jet Propulsion Laboratuvarı (JPL) tarafından düzenleniyordu. Venüs’ü keşfetmesi planlanan ilk sonda Mariner 1’di, fakat fırlatmadan sonra Mariner 1’in yörüngesinde bir sapma meydana geldi. Sonrasında sonda mühendisler tarafından imha edildi.

Mariner 2 ise 27 Ağustos 1962’de fırlatıldı ve Venüs’e yaklaşmaya başladı. Ancak Venüs’e yeterince yaklaştığı sırada güneş panelleri arızalandı ve ısınmaya başladı. Yine de bu ısınma sondanın görevini tamamlamasına engel olmadı. Mariner 2, 4 Aralık’ta, Venüs’ün 21.564 mil yakınından geçti ve topladığı bilgileri Dünya’ya iletti. Bu bilgiler arasında gezegenin sıcaklığı ve basıncı başta olmak üzere birçok bilgi bulunuyordu. Mariner 2, son kez 3 Ocak 1963’te veri iletimi yaptı.

NASA

Mariner 4

28 Kasım 1964’te fırlatılan Mariner 4 ise Mars’ın fotoğrafını çekmeyi başardı ve bir gezegenin fotoğrafını çeken ilk sonda oldu.

Mariner 4, 15 Temmuz 1965’te Mars’a en yakın olduğu konuma ulaştı ve bu yaklaşmadan 40 dakika önce gezegenin fotoğrafını çekmeyi başardı. Bu sonda, sadece fotoğraf çekmekle yetinmedi, Mars’ın sıcaklığı ve yüzey basıncı gibi önemli bilgilerine ulaşmamızı sağladı. Çektiği görüntüleri Mars’a yaptığı en yakın yaklaşımdan bir gün sonra, yani 16 Temmuz 1965’te Dünya’ya gönderdi.

NASA

Mariner 9

30 Mayıs 1971’de fırlatılan bu sondanın ilk amacı, ilk üç ayda Mars’ın yüzeyinin haritasını %70 oranında çıkartmaktı. Fakat bir toz fırtınası nedeniyle çekilen fotoğraflar çok ayrıntılı olmadı. Mariner 9, Şubat 1972’de biri daha sonra Olympus Mons olarak adlandırılacak yaklaşık 20 volkan tespit etti. 11 Şubat 1972’de NASA, Mariner 9’un bütün hedeflerine ulaştığını söyledi. Sonda 27 Ekim 1972’de son kez veri iletti.

Voyager 1

Voyager 1, NASA’nın en uzun soluklu projesidir. 30 Mayıs 1971’de fırlatılan bu sonda hâlâ aktiftir. Voyager 1, an itibariyle Dünya’dan 22.3 milyar kilometre uzaktadır; yani ışığın Dünya’dan Voyager 1’e ulaşması 20 saat 40 dakika kadar sürmektedir. Voyager sondalarının önümüzdeki 10 yıla kadar veri göndermesi beklenmektedir. Voyager görevi hakkında daha detaylı bilgi almak için bu yazımızı okuyabilirsiniz.

Diğer Popüler Uzay Sondaları

Luna-1

2 Ocak 1959 yılında Sovyetler tarafından fırlatılan bu sonda, o zamanın hayallerinden olan Ay’a gitmek için tasarlanmıştı. Ancak Luna-1 Ay’a iniş yapamadı. Yine de Ay’ın 5995 km yakınından geçti ve Güneş yörüngesine giren ilk insan yapımı araç oldu.

20Minutos

Spirit

10 Haziran 2003 tarihinde, ABD tarafından Mars’ın yüzeyini incelemek için fırlatılmıştır. Bu görevin en heyecan verici yanlarından birisi, Mars yüzeyinde olası bir su varlığını incelemesidir. Yaklaşık 6 yıl boyunca bilim insanlarına veri akışı sağlayan bu sonda, Mars hakkında birçok yeni bilgi edinmemizi sağlamıştır.

NASA

Opportunity

8 Temmuz 2003 tarihinde, ABD tarafından yine Mars yüzeyini incelemek için gönderildi. Bu sonda ile Mars’ın en az bir bölgesinin uzun bir süre ıslak kaldığına ve bu bölgelerde mikrobiyal yaşamlar olacağına dair kanıtlar elde edildi. Ne yazık ki 2018 Haziran ayında Mars’ta gerçekleşen kum fırtınası nedeniyle iletişimi kesildi. Zaman zaman tekrar bağlantı kurulabilse de Oppurtunity’nin görevi 13 Şubat 2019 tarihinde resmi olarak son buldu.

NASA