Örüzmek Han Efsanesi; Örüzmek Han (Adigece: Орзэмэдж) – Kuzey kafkas halklarında efsânevi hakan.
Diğer adları Urızmaq (Vurzamaq, Vürzəmək, Verizmeq, Orazmaq)’dır. Karaçay ve Malkarlar (Alanlar ve Tavlular) ile iç içe geçmiş olan Nart destanlarında Nartların lideri olarak karşımıza çıkan karakter Örüzmek adını taşır ve onun yeryüzüne düşen bir meteor parçasının içinden doğduğu ve kurt sütü içerek büyüdüğü anlatılır. Karısı Satanay Hanım’dır. Örüzmek’in yaşadığı olaylar Basat Han’ın yaşadığı serüvenlerle birebir örtüşür.
Tepegözle karşılaşır ve onu öldürür. Türk destanlarında Uruz Bey, Basat’ın babasıdır. Örüzmek’in Kolan adında bir atı vardır ve Türkçe Kulan (yaban atı) ile örtüşmektedir, bu kelimenin alaca renk ifâde ettiği söylenir.
Tük mitolojisi ile alâkası
Nartlar, aynı adlı destanlarda bahsedilen bir halktır ve gerçekte bu ada sâhip bir toplumun geçmişte yaşayıp yaşamadığı bilinmemektedir, fakat yaygın görüşe göre tek bir toplum olmayıp binlerce yıldır birlikte yaşayan ve değişik ırklardan gelen kavimlerin kaynaştığı bir Kafkas halkıdır.
Daha doğrusu bugün de var olan bir halklar bütünüdür. Karaçay-Balkar (Alan ve Tavlu), Çeçen-İnguş (Nohçı ve Galgay), Oset (İron ve Digor), Abhaz, Adige, Avar ve başka pek çok küçük nüfuslu toplumlarının kültürel olarak kaynaşmasıyla ortaya çıkmıştır, ancak her biri kendi dillerini konuşur.
Buna karşın ortak kültürel unsurların kime ait olduğu ve hangisinden geldiğini belirlemek bazen çok zor bazen de imkansızdır. Nart mitolojisinin içerisindeki Türk unsurları bulmaya çalışmak da aynı güçlükleri içerir.
Bazı kavram, isim ve olaylar birebir Türk söylencelerini andırırken bazen de başka uluslara ait olduğu apaçık belli olan olgular sürer gider. Fakat tutarlı ve uyumlu bir örüntü içerisindedir hepsi de.
Nart kelimesi ise kahraman, yiğit, alp gibi anlamlar taşır.
