Bamsı Beyrek ve Banı Çiçek;
Bamsı Beyrek – Dede Korkut hikâyelerinde, Türk, Azeri ve bazı Altay efsaneleri ile masallarında bahsedilen Türk kahraman.
Bey Böyrek, Bay Bura, Bey Birye, Beğ Beyreg, Bey Beyrek, Bay Börek, Bağ Böğrek gibi adlarla da bilinmektedir. Atının adı Dengiboz veya Bengibozdur.
Bamsı Beyrek, hikâyelerdeki ana karakter olan Salur Kazan’ın en yakın arkadaşıdır. Ayrıca tüm Oğuz beyleri içinde en yakışıklı dört kişiden biridir. Bamsı Beyrek’in adına Dede Korkut hikâyeleri dışında da rastlanır.
Bamsı Beyrek’in kaçırılması
Oğuzlar arasındaki iç savaşın anlatıldığı hikâyede, Bamsı Beyrek’in kaçırılmasından da bahsedilir.
İç Oğuz ve Dış Oğuz arasında düşmanlık başlamıştır. Bamsı Beyrek ‘in kendisi İç Oğuz’dan olup karısı Dış Oğuz’dandır. Dış Oğuz beyleri Beyrek’i yanlarına çağırıp kendilerini desteklemesini isterler. Beyrek ise İç Oğuz’un başındaki Salur Kazan’ın en yakın dostudur ve ona ihanet etmez. O zaman Aruz Koca sinirlenir ve Beyrek’i yaralar.
Etimoloji
(Bey/Bay) kökünden gelir. Asalet ve ululuk anlamı içerir. Bayra sözcüğü balta anlamına gelir ve düşük bir ihtimal de olsa bağlantısı bulunabilir. Bey çocuğu demek olduğu da söylenir.
Banı Çiçek
Banı Çiçek – Dede Korkut hikâyelerinde geçen Bamsı Beyrek’in beşik kertmesidir. Oğuz boylarında kadınların eşit haklara sâhip olduğunun en önemli, en belirgin simgesidir. Banu (Bağnu) Çiçek diye de geçer.
Babasının adı Baybıcan (Baybican)’dır.
Bileşik yapılı Banuçiçek antroponiminin birinci parçası olan Banu/Banı sözcüğü Fars kökenlidir ve “Hanım” anlamına gelir. Destandaki «Banuçiçek» isminin oluşmasında «hanım» yâni «kral karısı» anlamında olan Banı sözcüğü aslından bu manada bir ünvandır. Güzellik belirten, köklü bir geçmişe sâhip olan, bu günde kadın adı olarak işlenen “Çiçek” adının çok eski bir tarihi vardır. Moğol-Türk dillerinde ortak olan bu kelime “Orhun-Yenisey” yazıtlarında “Çeçek” şeklinde işlenir ve güzellik içerikli olduğu için eski Türk isim sisteminde önemli bir yere sahiptir.
Barak
Barak – Türk mitolojisinde Kutsal Köpek. Efsânevi bir köpek türü. Tüylü ve çok kıllıdır. Kutlu kabul edilir. Çok hızlı koşar. Kerkes adlı kuş yaşlanınca iki yumurta bırakır. Bu yumurtalardan birinden Barak adlı köpek çıkar. Diğer yumurtadan ise bir kuş yavrusu çıkar. Anadoluda tüylü av köpeklerine de bu ad verilir. Anadoluda Barak Ata (Barak Baba) adlı bir evliyanın yer alması tesâdüfi değildir. Büyük olasılıkla bu isim, bu anlayışın sonucu bir unvan olarak verilmiştir.
Türkler, İslamiyet’i kabul ettikten sonra, sözcük benzerliği nedeniyle “Barak” yerine “Burak” adını geçirmişlerdir.
Etimoloji
(Bar/Var) kökünden türemiştir. Varmak fiilini çağrıştırmaktadır. Moğolcada Barah sözcüğü ateşkes, barış gibi anlamlar taşır. Bar ise kaplan demektir. Yine Eski Türkçe ve Eski Altayca da Bar kökü sevinç ve gurur gibi içeriklere sahiptir.
