Kavga Tanrısı Elbis Han;
Elbis Han – Türk, Yakut, Tuva ve Altay mitolojisinde Kavga Tanrısı.
İlvis (ilbis, Elvis, Yilbis) Han şeklinde de tanınır. Elbis Kuha (İlbis Kığha) olarak da anılır. Savaş Tanrısı olarak da algılanır. Acımasızdır ve insanlara acımasızlığı telkin eder. Savaşçı bir karakteri vardır. Şeytâni özelliklere sahiptir. İslam’ın etkisiyle bu sözcük “İblis” halini almıştır. Fakat aslında Türkçede pek çok olumsuz anlamı barındıran (Yal/Yel/Hal/Al/El) kökünden türemiştir.
Savaşlardan önce çağrılır ve adına törenler yapılır. Onun sayesinde düşmanın attığı oklar geri kendisine döner. Düşmanının ölmesini isteyen kim varsa ondan yardım diler.
Yakut mitolojisinde, kıskançlığın, düşmanlığın ve acımasızlığın simgesi savaş tanrısıdır. Ohol ile birlikte göğün karanlık güçleridir ama şeytan değillerdir.
Yakutların geleneksel inançlarında savaş ruhu ve muharebe koruyucusu olan İlbis (Elbis)’den, savaşta cesâret vermesi ve silahlarını kırmızı kana boyaması için yardım istenirdi. Onun düşmanın yüreğine girerse, yenilmesinin kaçınılmaz olduğuna inanılırdı.
Savaştan önce düşmanının mahvolması için üç gün üç gece kamlık yapıp İlbis’den yardım isteyen şamanın onu dümanın kalbine salması sayesinde, attıkları oklar bile dönüp kendi vücutlarına saplanırmış.
Bir şamanın yaptığı ayinde; “Ey insanları deli eden, akılları başlarından alan İblis Kaan!” şeklinde seslendiği kaydedilmiştir.
Etimoloji
(El/Al/Yal/Yel) kökünden türemiştir. Şeytâni özellikleri anlatan Yelbi/Yelvi sözcüğü ile aynı kökten gelir.
Ekin İyesi
Türk ve Tatar mitolojilerinde ekinin koruyucu ruhu. Arış İyesi de denir.
Çavdar İyesi, Arpa İyesi, Buğday İyesi, Yulaf İyesi, Yonca İyesi, Ot İyesi, Çayır İyesi, Çimen İyesi gibi türleri vardır. Hattâ hasat sonrası biçilmiş ot ve ekinler için Kes İyesi, Saman İyesi gibi iyeler de mevcuttur. Ayrıca dirgen, tırmık, yaba, döven, kosa, orak, bel, kürek, kazma gibi tarım araçlarının her birinin dâhi iyeleri olduğu düşünülür.
Zayıf kalmış ekinlerin bulunduğu yerlere Ekin Anasının ayak izleri denir. Ekinlerde yangın çıktığında ters tarafa üfleyerek söndürür. Ekinlerin içinde yuvarlanmayı sever. Bir demet ekin onun için biçilmeden bırakılır ve buna Kır Sakalı denir.
Etimoloji
(Eğ/Ek) kökünden türemiştir. Ekmek fiilinden gelir. Tahıl unundan yapılan yiyecek olan Ekmek ile aynı kökene sahiptir. Ayrıca kültür anlamındaki Ekinç/Ekin ile eşsesli ve benzer anlamlıdır, aynı kökten gelirler. Eski Moğolcada Ekin (günümüzde Eh) başlangıç demektir.
