Ateş Tanrısı Od Ata; Türk, Altay ve Tatar mitolojilerinde Ateş Tanrısı.
Vot (Vut, Uğot, Uvot) Ede veya Tep Ata olarak da bilinir. Moğollar Gal Eçege derler. Odkan biçimiyle de Moğolcada yer alır. Türkler Odhan da derler.
Od Ata ve Ateş
Ocak ve ateşi kutlu kabul edilir. Türkler her şeyin ateşle arındırılıp temizlenebileceğine inanırlar. Aynı şekilde ocağın üzerine koyulan üç ayaklı kazanlar da önemli bir yere sahiptir. Od Ata, genel olarak evlerdeki ve çadırlardaki ocakları ve ateşini korur.
Od Ata herbir ateşe ve ocağa birer tane İye (koruyucu ruh) gönderir. Ateş kurbanı göğe iletir. Al renk ateşi simgeler ve albayrak kavramıyla da bağlantılıdır. Ateş temizleyici bir unsur olarak görülür. Halay kelimesinin Ateş töreniyle bağlantılı olarak Ateş Dansı anlamını içerdiğini öne süren görüşler vardır. Sonraları vatan koruyucusu imgesini de içermeye başlamıştır.
Ateşin şekilsiz ve yapısız oluşu onu bir madde olarak algılamaktan ziyade kut kavramı ile ilişkilendirilmesine sebep olmuştur. Aynı şekilsizlik ve enerji olarak algılama durumu su için de geçerlidir. Öt Han ile karıştırılmamalıdır.
Tatar mitolojisinde Od Ata, Od İyesi ve Od Ana bazen tek bir varlığa verilen çeşitli isimler olarak gözlenir. Fakat aralarındaki en önemli fark, Od İyesinin sadece belli bir ocağa veya ateşe bağlı olmasıdır. Od Ana ve Od Ata ise tüm ocakların ve ateşlerin sahibidir ve istediğinin yanına gidebilir. Od iyelerini bu ateşleri korumak üzere Od Ana ve Od Ata gönderir.
Diğer İsimleri
Türk, Altay, Moğol ve diğer Türk kökenli Orta Asya milletlerinde ve topluluklarında Ateş Tanrısına şu isimler de verilir:
- Uhhan Han: Ev ateşini ve ocağı korur.
- Yalkın Han: Göğün dokuzuncu katında oturur. Yalgın, alev mânâsı taşır. Yalazlanmak fiili ile aynı kökten gelir.
- Sahaday Han: Ateş Tanrıçası Sahal Hatun’un kocasıdır.
- Golomto Han: Ocak Tanrısıdır. Ocağı ve ateşi korur. Gal kökünden gelir.
- Kalçan Han: Ateşi korur. Kendisine keçi kurban edilir. “Kal” (kel) Moğolca “Gal” (ateş) sözcükleriyle alâkalıdır.
(Od/Ot) kökünden türemiştir. Ateş demektir. Moğolcada Od sözcüğünün yıldız anlamına gelmesi ise dikkat çekicidir. Dagur dilinde Hod sözcüğü de yine yıldız demektir.