Apollo
Apollo, antik Roma mitolojisinde önemli bir tanrıdır. Bu makalede Apollo’nun özelliklerini, görevlerini ve kültünü ele alacağız.
Apollo, Roma mitolojisinde güneşin ve ayın tanrısı olarak bilinir. Aynı zamanda müziğin, şiirin, kehanetin, sanatın, tıbbın ve ışığın tanrısıdır. Roma kültüründe Apollo’ya büyük bir saygı duyulur ve ona pek çok tapınak ve anıt inşa edilmiştir.
Apollo’nun mitolojideki kökeni, Yunan mitolojisine dayanır. Yunan mitolojisinde Apollo, Olimpos Dağı’ndaki tanrıların arasında önemli bir yer tutar. Roma kültüründe de Apollo, aynı niteliklere sahip olan Yunan tanrısı Apollon’un Roma versiyonu olarak kabul edilir.
Apollo’nun en belirgin özelliklerinden biri güneş ve ayın tanrısı olmasıdır. Güneşin ışığıyla dünyayı aydınlatırken, ayın da hareketlerini kontrol eder. Bu yüzden Apollo, ışığın ve aydınlığın sembolü olarak görülür.
Apollo aynı zamanda müziğin ve şiirin tanrısıdır. Antik Roma’da müzik ve şiir önemli bir kültürel faaliyetti ve Apollo bu alanların koruyucusu olarak kabul edilirdi. Çoğu kez bir lir veya kithara çalarken tasvir edilir.
Kehanet ve tıp alanında da Apollo’nun büyük bir etkisi vardı. Delphi’deki Apollon Tapınağı’nda kehanetler yapılır ve insanlar hastalıklarının iyileşmesi için Apollo’ya dua ederlerdi. Bu nedenle Apollo, sağlık tanrısı olarak da bilinir.
Apollo’nun kültü, Roma İmparatorluğu’nun birçok bölgesinde yaygın olarak kabul edildi. Ona ithaf edilen tapınaklar ve festivaller düzenlendi. En ünlü tapınaklardan biri Roma’da yer alan Apollo Sosianus Tapınağı’dır. Ayrıca Apollon kehanet merkezlerinin yanı sıra, Apollon adına düzenlenen oyunlar ve şenlikler de büyük bir ilgi gördü.
Apollo’nun sembolleri arasında güneş ışığı, yay, lale çiçeği, keklik ve lorber yaprağı bulunur. Sanat eserlerinde Apollo, genç, yakışıklı bir erkek olarak betimlenir. Saçları genellikle güneş ışığı renginde ve müzik aletiyle resmedilir.
Apollon (Yunanca: Απόλλων, Latince: Apollo), mitolojide müziğin, sanatların, Güneş’in, ateşin ve şiirin tanrısı, kehanet yapan, bilici tanrıdır. Aynı zamanda kâhinlik yeteneğini diğer insanlara da transfer edebilir. Biseksüel yönüyle ağır basan Apollon’un mitolojideki eşi Kassandra olup Zeus ve Leto’nun oğlu, Artemis’in ikiz kardeşidir. Sarışın ve çok yakışıklıdır. Orijini Yunan olan Apollon, Roma mitolojisine Apollo ismiyle geçmiştir. Mitolojideki en önemli tanrılardan biri olan Apollon, Anadolu kökenlidir.
Mitolojide kişiliği
Hermes’in tanrısal gücüyle ikiye ayırdığı inek bağırsağını, kaplumbağa kabuğuna bağlama olan altın bir lir çalan Apollon müzler korosunun başıdır. Gümüş yayıyla oku en uzağa o atabilir ve okların tanrısıdır. Tıbbı insanlara o öğretmiştir, yine hekimliğin tanrısıdır. Asla yalan söylemez; ışığın ve gerçeğin tanrısıdır. Kutsal ağacı defne, hayvanları yunus, atmaca, kuğu ve kargadır. Lakapları okçu, “Likya’lı” ve Latincede yırtıcı kuşlara ilişkin olarak kullanılan, “yırtıcı” anlamına gelen “Vulturus”dur.
Yunan kültüründe yeri
Olymposluları altın liriyle eğlendiren, çok uzaklara ok atabilen, hastaları iyileştiren, iyileştirme sanatını hastalara ilk öğreten gümüş yayın efendisi okçu Tanrı olarak Yunan şiirlerine geçmiştir. Aynı güneş ışınları gibi Apollon’un okları da hem hasta edici hem de iyileştiricidir. Her ne kadar ışıkla özdeşleşmiş ise de, ilk ortaya çıktığında Apollon, güneş tanrısı değildir. Asıl yunan güneş tanrısı Helios’dur. Apollon ve Artemis’in, güneş-ay ile özdeşleşmesi daha sonradan gerçekleşmiş, özellikle Romalılar döneminde bu anlayış kuvvetlenmiştir.
Orfe öğretisinde sezgi, ilham ve vicdanın sembolü olan Apollon’dan Yunan mitolojisinde kökeni Luvi dilinde ışık anlamına gelen, kurt anlamındaki “lyk” (Latincede lux biçimine dönüşmüştür) sözcüğünden türeyen “Lykya”‘lı olarak söz edilir. Likyalı sıfatının Apollon adının aslı olduğu, bir iddiaya göre, Etrüsk dilinde bir ilahı belirtmek üzere kullanılan Aplu, Apulu ya da Aplum adıdır.
Mitolojik Apollon kronolojisi
Yunan mitolojisinde Apollon’un yaptığı sayısız işlerden bazıları şunlardır:
- Kutsal ağacının defne olması ile ilgili iki rivayet vardır. Bir nehir perisinin kızı olan Daphne adlı nympheye hayrandır. Fakat Daphne, bakire kalmaya yemin etmiştir. Peşine düşen Apollon’dan kaçabilmek için Artemis’ten kendisini saklamasını ister ve orada bir defne ağacına dönüştürülür. Onunla dalga geçtiği için Eros, iki tane ok hazırlar birinci oku altınla kaplamıştır ve atılan kişiyi sonsuz aşık edecek ikinci ok ise aşktan uzaklaştıran bir oktur. Altın kaplı ok Apollon’a diğer ok ise Daphne’ye gelmiştir. Apollondan kaçan Daphne yakalanacağını anlayınca babası Peneus’tan yardım ister ve babası da onu Defne ağacına dönüştürür bunun üzerine Apollon onu unutmayacağı üzerine yemin eder.
- Apollon, adını Pythia adlı kahinelere verecek olan Python ejderini bir mağarada ya da yeraltı yarığında öldürür ve öldürdüğü yerde Trakyalı Orfe Delf inisiyasyonunu başlatır.
- Zagreus’un kemiklerini Apollon Delf’e gömer: Zeus’un buyruğu üzerine Musaların (müzler) yardımıyla Zagreus’un parçalarını bir araya getirir. Dünya’nın merkezi yakınına gömer.
- Hera’nın oyunuyla Hera, Athena, Poseidon ile birlikte Zeus’u tuzağa hapseder. Ancak Briareus’un yardımıyla tuzaktan kurtulan Zeus, Apollon’u Poseidon ile birlikte sürgüne yollar ve Truva kralı Laomedon tarafından surlarını örmeye cezalandırır. Surlar örülürken kendisi lirini çalarak kralın sürülerine göz kulak olur. İş bittiğine Laomedon belirlenen ücretini vermeyince ceza olarak şehre hastalık yayar.
- Hermes’e sihirli bir altın asa verir. Hermes ateş çıkartabildiği bu asa sayesinde habercilerin efendisi olur.
- Üç uçlu yabayla yaptığı bir hareketle yunusu göğe bir takımyıldız olarak yerleştirir.
- Liri küçük bir çocuk olan Orpheus’a verir.
- Kız kardeşi Artemis’in Orion ile beraber olmasını engeller.
- Karısı Koronis’in sadakatsizliğini cezalandırmak için kız kardeşi Artemis’i yollar. Oğlu Asklepius’u da yetiştirmesi için at adam Kheiron’a verir.
- Artemis ile birlikte Niobe’yi kibri yüzünden cezalandırmıştır.
- Flüt çalmaktaki becerisini kendisiyle kıyaslanan Marsias’ı yarışın sonunda bir ağaca bağlayarak diri diri derisini yüzer ve oyunu Marsias’tan yana kullanan Midas’ın kulaklarını da eşek kulaklarına çevirir.
- Akıl ve mantığı temsil eder.
Modern edebiyatta Apollon
- Percy Jackson ve Olimposlular kitabında tasvir edildiği üzere genç, yakışıklı, kendini beğenmiş ve şakacıdır.
- Percy Jackson ve Olimposlular’ın devamı niteliğinde sayılabilecek olan Apollon’un görevleri adlı kitapta 1. kişi ağızından Apollon’un insana dönüşmesi ve insana dönüştüğü formundayken yaşadığı olaylar anlatılır.
- William Golding’in “Çatal Dil” adlı kitabında da yer alır.
Sonuç olarak, Apollo antik Roma mitolojisinde önemli bir tanrıdır. Güneşin ve ayın tanrısı olarak ışığı temsil ederken, müziğin, şiirin, kehanetin ve tıbbın koruyucusu olarak kabul edilir. Apollo’ya duyulan saygı, Roma kültüründe tapınaklar, festivaller ve sanat eserleriyle ifade edilmiştir.